ინფორმაციამ საბჭოთა რეჟიმის დროს რეპრესირებულთათვის ფულადი კომპენსაციების გაცემის დაწყების შესახებ, აჟიოტაჟი გამოიწვია.მოქალაქეები ცდილობენ დაადგინონ, ვის შეუძლია ისარგებლოს ამ უფლებით. ამასთან, მათი ერთი ნაწილი გაღიზიანებულია და უკმაყოფილებას გამოთქვამს იმის გამო, რომ საკითხის მოგვარება წლების განმავლობაში გაჭიანურდა, შესაბამისად უშუალოდ რეპრესირებულთა უმრავლესობა ცოცხალი აღარ არის. და აწ უკვე მინიჭებული კანონიერი უფლებით ვეღარ ისარგებლებს.
უფრო მეტიც, - ასევე ცოცხლები აღარ არიან მათი პირველი რიგის მემკვიდრეები - შვილები (განსაკუთებით 1921-24 წლებში რეპრესირებულთა შვილები, მათგან თითქმის აღარავინ არის ცოცხალი). ასეთი ოჯახების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ კანონის მიღება ხელოვნურად დაგვიანდა, რათა სახელმწიფოს მათთვის ფული აღარ ჰქონოდა გადასახდელი.
"საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ" კანონის და ,,საქართველოს ფულადი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის" მიხედვით, შევეცადეთ დაგვედგინა ვინ, სად და რა ფორმით უნდა მოითხოვოს თანხა და რა დოკუმენტებია საჭირო ამისათვის და კომენტარი "ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის" იურიდული დახმარების ცენტრის უფროსს კახა კოჟორიძეს ვთხოვეთ:
- ფულადი კომპენსაცია შეიძლება მიეცეს პირს, რომელმაც 1921 წლის 25 თებერვლიდან 1990 წლის 28 ოქტომბრამდე და შემდეგომ, რეპრესია განიცადა თავისუფლების აღკვეთის, გადასახლების, გასახლების, სპეციალური დასახლების ადგილზე გამწესების, ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში იძულებით მოთავსების სახით ან გარდაიცვალა პოლიტიკური რეპრესიის შედეგად და სასამართლოს გადაწყვეტილებით აღიარებულია პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად.
რეპრესირებული პირის გარდაცვალების შემთხვევაში, ფულადი კომპენსაცია შეიძლება მიეცეს მის პირველი რიგის მემკვიდრეს. კანონით კი, პირველი რიგის მემკვიდრედ ითვლებიან მხოლოდ მშობლები, მეუღლეები და შვილები.
ფულადი კომპენსაცია უნდა მოითხოვოთ ფინანსთა სამინისტროს წინააღმდეგ სარჩელის შეტანის გზით. სარჩელს შეტანის უფლება აქვთ რეპრესირებულს ან, მისი გარდაცვალების შემთხვევაში - მის პირველი რიგის მემკვიდრეს. ასეთ სარჩელს განიხილავს მხოლოდ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგია, რომლის გადაწყვეტილებაც შეიძლება გასაჩივრდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და აღარ საჩივრდება.
- რა დოკუმენტები უნდა დავურთოთ სარჩელს?
- სასამართლოს გადაწყვეტილება პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად აღიარების შესახებ; პირველი რიგის მემკვიდრის მიერ სარჩელის შეტანის შემთხვევაში სარჩელს უნდა დაერთოს: სასამართლოს გადაწყვეტილება გარდაცვლილი პირის პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად აღიარების შესახებ; მემკვიდრეობის დამადასტურებელი დოკუმენტი (სამკვიდრო მოწმობა, ხოლო თუ სამკვიდრო მოწმობის აღება შეუძლებელია, საჭიროა რეპრესირებული პირის გარდაცვალებისა და პირველი რიგის მემკვიდრის დაბადების მოწმობები);
თუ არსებობს პირველი რიგის რამდენიმე მემკვიდრე და ფულადი კომპენსაციის მოთხოვნის უფლებას ეს მემკვიდრეები უთმობენ ერთ ან რამდენიმე მემკვიდრეს, სარჩელს უნდა დაერთოს სანოტარო წესით დამოწმებული გარიგება ფულადი კომპენსაციის მოთხოვნის უფლების დათმობის შესახებ. მაგალითად, თუ გარდაცვლილ რეპრესირებულ პირს ყავს 4 პირველი რიგის მემკვიდრე, შეიძლება სარჩელი შეიტანოს ოთხივემ ერთად ან სამმა მათგანმა ფულადი კომპენსაციის მოთხოვნის უფლება სანოტაროდ დამოწმებული გარიგების საფუძველზე გადასცეს ერთ-ერთ მათგანს.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ თუ ვერ ხერხდება ზემოაღნიშნული გარიგების შედგენა და სარჩელი ყველა პირველი რიგის მემკვიდრეს არ შეაქვს, მაშინ სარჩელში უნდა მიეთითოს სხვა პირველი რიგის მემკვიდრეთა სახელი, გვარი, მისამართი და სხვა საკონტაქტო ინფორმაცია.
ასევე დაგჭირდებათ შინაგან საქმეთა ან ყოფილი უშიშროების სამინისტროს არქივიდან ცნობა განხორცილებეული რეპრესიის სიმძიმისა და რეაბილიტაციის შესახებ, თუ ამ გარემოებების შესახებ ზუსტად არ არის აღნიშნული პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად აღიარების შესახებ სასამართლოს გადაწყვეტილებაში.
- რა ოდენობის თანხა შეიძლება მოვითხოვოთ კომპენსაციის სახით?
- კანონით არ არის დადგენილი ფულადი კომპენსაციის ზუსტი ოდენობა. თითოეულ შემთხვევაში თანხის ოდენობას განსაზღვრავს სასამართლო. თუმცა, აუცილებელია, რომ სარჩელში კონკრეტულად მიეთითოს თუ რა თანხას ითხოვს მოსარჩელე.
- რის მიხედვით განისაზღვრება ფულადი კომპენსაციის ოდენობა?
- კანონის თანახმად, ფულადი კომპენსაციის ოდენობა დამოკიდებულია რეპრესიის ფორმის სიმძიმესა და ხანგრძლივობაზე, აგრეთვე რეპრესირებული პირის ან მისი პირველი რიგის მემკვიდრის ასაკზე, ჯანმრთელობის მდგომარეობასა და სხვა ობიექტურ ფაქტორებზე. შესაბამისად, სარჩელს შეიძლება დაერთოს ამ გარემოებათა დამადასტურებელი მტკიცებულებები (მაგალითად, ჯანმრთელობის ცნობა, სოციალურად დაუცველის მოწმობა, რეპრესირებულისათვის ქონების ჩამორთმევის ცნობა და ა.შ. ასევე ფოტოები, სტატიები და სხვა ცნობები, თუ ეს ინფორმაცია რეპრესიებს უკავშირდება).
პირები, რომლებიც მიმართვენ სასამართლოს მსხვერპლად ცნობის ან კომპენსაციის მიღების მოთხოვნით, არ იხდიან საქმის განხილვისთვის დადგენილ სახელმწიფო ბაჟს. კანონის თანახმად, რეპრესიის მსხვერპლად აღიარებული პირის რამდენიმე მემკვიდრეზე გაიცემა ერთიანი ფულადი კონპენსაცია; ანუ ფულადი კომპენსაციის ოდენობაზე გავლენას არ ახდენს პირველი რიგის მემკვიდრეთა სიმრავლე. თუ პირი თავადაც არის რეპრესირებული და ასევე არის გარდაცვლილი რეპრესირებულის პირველი რიგის მემკვიდრე, მიზანშეწონილია ასეთმა პირმა კომპენსაცია მოითხოვოს ორი ან მეტი საფუძვლით, რათა უფრო მეტი თანხა მიიღოს.
- იმის გამო, რომ 1921 წელს რეპრესირებულები და მათი შვილები ცოცხლები არ არიან, როგორ გაიცემა მათ ოჯახებზე კომპენსაცია?
- სამწუხაროდ, კანონის მიხედვით, მათ ოჯახებზე კომპენსაცია ვერ გაიცემა თუ, რაღა თქმა უნდა, შვილები ცოცხლები აღარ არიან.
- რამდენად სამართლიანად მიგაჩნიათ კანონის ასეთი მიდგომა?
- ცხადია, შესაძლო იყო კანონში ჩაწერილიყო, რომ თუ პირველი რიგის მემკვიდრეები აღარ არიან ცოცხლები, კომპენსაცია მიეღოთ შვილიშვილებს. სამწუხაროდ, კანონში ასეთი რამ არ წერია.
